معرفی کتابِ «ما»* اثرِ لاُرا فان دولرُن
یادداشت ارسالی از یکی از خوانندهگان نشریهی هشت مارس
«... من تلاش خواهم کرد که بگویم «ما» کیست؛ و این «ما» به معنای منِ نویسنده و «شما»ی خواننده نیست. بلکه بهمعنای «ما»ی بزرگتری است که دیوارهای محدود جاهایی که این کتاب را میخوانید؛ سالنِ تئاتر، کوپههای قطار یا هواپیما و ... را در مینوردد ...»
«ما» مختص تمام کسانی ست که میخواهند بدانند «ما» کیست. برای تمام کسانی که به دنبال پاسخهای رایج و ساده به این مفهوم فراگیر نیستند. این کتاب توسط خود نویسنده به شکل نمایشنامه در آمده و در ماه فوریه بهصورت یک استندآپِ فلسفی اجرا شد. نویسندهی کتاب «لاُرا فان دولرُن»، چهلساله اهل کشور هلند که در رشتهی کارگردانیِ صحنه تحصیل کرده بهعنوان یکی از اولین کسانی است که استندآپهای فلسفی را با زبان ندرلندز اجرا میکند و به مضامینِ پیچیدهی تاریخی ـ اجتماعی میپردازد. او دربارهی یک جهان بهتر تئاتر نمیسازد بلکه یک جهان بهتر را در تئاتر ترسیم میکند، تئاتری که پیوندی میانِ سوالات بهظاهر شخصی او از مخاطبان، با جهان گستردهتری ایجاد میکند که باید تغییر کند.**
فان دولرُن در «ما» در موردِ جامعه و روندهای جاری در آن میگوید: ... از کسانی که رأی منفی میدهند تا اوضاع عوض شود، در مورد کسانی که با آری چیزی را تائید میکنند، دربارهی کانت و کوچک ساختنِ انسان میگوید، دربارهی بتهوون و احساسات میگوید، دربارهی پناهجویان و مفهومِ پناهندگی میگوید، از سوارشدن زنان به همراهِ کودکانشان در قایقهایی میگوید که قطعاً در دریای مدیترانه غرق میشوند، از سر فرود آوردن بر پیکر یخزدهی دختران میگوید، از روابط پیچیدهی اقتصادی و انحطاطِ روابط اجتماعی میگوید ...
در «ما» فان دولرُن بهطور دائم میانِ زیربنای اقتصادی و مناسبات اجتماعی و ایدئولوژیک در سیستم سرمایهداری در حال رفتوآمد است و تلاش میکند که با مثالهای سادهای از زندگی خود و دیگران، تصویری از روابط استثمارگرایانه و مردسالارانهی جهانِ موجود ارائه دهد. او با اشاره به رویکردِ ارتجاعیِ جهادگرایانی که در اروپا بمبگذاری میکنند، فلشبکی سریع به افغانستان، عراق، لیبی و کشورهای آفریقایی میزند و نقش کشورهای امپریالیستی را برجسته میسازد و در همین حین با طنزِ تلخی مسئولیتِ «ما» را در تقابل با این دوقطبی که جهان را پولاریزه کردهاند یادآور میشود؛ و پرسش میکند که چرا مردم اروپا یا ستمدیدگان کشورهای دیگر به دنبال یافتنِ هویت خود در تعریفهای امپریالیستی یا جهادی یا ... هستند بهجای اینکه هویتِ خود را در همبستگی و مبارزه با نیروهایی که بشر را به نابودی میکشانند جستجو کنند ... در همین قسمت او به بحرانِ فراگیرِ مهاجرت و پناهندگی میپردازد و بهقول خودش تلاش میکند تا این مفاهیم را در چارچوبهی دیگری بازتعریف کند. او در نمایش «ما» در رابطه با این مسائل دهشتناک میگوید: «... من هرروز اینها را به دختر یک سال و نیمهام میگویم، از طرفی او خیلی کوچک است که اینها را بفهمد و از طرفِ دیگر او زمان زیادی برای فهمیدنِ این مسائل ندارد ...»
او در قسمت دیگری از کتاب، به فرهنگِ مصرفگرایی در جامعهی سرمایهداری پرداخته و به ستم جنسیتی علاوه بر یک نابرابری تاریخی، بهعنوان شکلی از مصرفگرایی در جامعهی مردسالار اشاره میکند که بدونِ آن خوراکِ فکری و ایدئولوژیک برای این جامعه ته میکشد. در ادامه او روندِ تخریبِ محیطزیست را هم به همین بحث مصرفگرایی و استثمار رقابتجویانه متصل میسازد.
در صفحهی 114 کتاب پرسش تلخی را طرح میکند: «...فکر میکنی که به دنبال یک «ما» هستی؟ چرا آن را در «دیگران» نمییابی؟...» او در نمایشنامهاش این بخش را بااحساس فراوانی اجرا کرده و ادامه میدهد که مائو تسهدون سالها قبل این را در رابطه با شناختنِ دوست و دشمن بسیار سادهتر فرموله کرده بود ... و با صدای بلند میخندد و میگوید: «... مطمئن باشید که مائوئیست نیستم! امروزه همهچیز را میخوانیم اما همه میترسند آثار مائو را بخوانند...»
در انتهای کتاب هم به مسالهی فاشیسم میپردازد: «... دائم میشنویم که هایدگر یک فاشیست بود، افلاطون با افراد زیر سن رابطهی جنسی داشت و به نظر میرسد که شکسپیر چیزی از فمینیسم نمیدانست ... اینها عادی شدهاند اما کسی چیزی از دونالد داک نمیگوید. والت دیزنی بهطور واضح آنتیسمیتیست بود اما موردی نبود که بخواهیم به آن فکر کنیم. این روند آنقدر در جهان عادی و نهادینه شد که به ظهور دونالد ترامپ همفکر نکردیم؛ و امروزه برای فکر کردن به پارتنرهای فکریِ دونالد ترامپ در اروپا و جهان دیر شده است و ما دستپاچه و هراسان هستیم. امروزه یا باید با آنها مبارزه کنیم یا اینکه روندِ دونالد داک در والت دیزنی در مورد دونالد ترامپها نیز ادامه خواهد یافت!...»
«ما» یک فراخوانِ سیاسی و شخصی است، لاُرا فان دولرُن یک پرترهی انتقادی مملو از عشق را برای ما ترسیم میکند تا بگوید «ما» کیست! ö
* کتاب ِ «ما» یا به زبان ندرلندز “WIJ” کاری از انتشاراتِ “ISVW” در کشور هلند
http://lauravandolron.com/wij-het-boek
** https://en.wikipedia.org/wiki/Laura_van_Dolron
http://lauravandolron.com/over-laura
http://lauravandolron.com